نادر ابراهيمي

نگاهی به زندگی نادر ابراهیمی

... این زمان مرد دیگری آغاز کرده است!
مردی که خود « پله پله، گام به گام، این راه سخت طولانی را پیموده ...» و خود رسیده است، نه آنکه رسانده باشندش.

او، با اعتقادی راسخ به این که « نوشتن موجب نزدیکی ما به هم می‌شود و ارتباطی میان مان به وجود می‌آورد که در شکل یافتن زندگی آیندهء ما موثر است ... » خود را زبان گویای گروه های بزرگی از این ملت ساخت؛ پس عاقبت ساختن یک زندگی شخصی _ به بیان خویش _ احمقانه را به ناکسانی بخشیده که در پی آنند و خود لذت مشقت با مردمان زیستن و برای ایشان زیستن را، برگزیده است.

در چنین راهی، هر چه پیشتر می‌رود، با مردمان بیشتری همدم و همزبان می‌شود؛ تا جایی که خویشتن را ملزم به نوشتن می‌بیند، پس می‌نویسد که:« ... اما نوشتن، غیر از همهء اینهاست؛ نوشتن مسأله‌ای ست جدا از تمام مسائل. این مشغله حتی دوست ندارد که دربارهء نوشتن حرف بزند. نوشتن، به تک تک مشاغل و جزء جزء زندگی او مربوط است، اما از چشمهء دیگری آب می‌خورد.»

راستی آن چشمه کجاست و آب آن، چگونه آبی است؟
- «از نوشتن هدفی دارم که آن هدف را همه گاه در تعریف نوشته‌های خود وارد کرده‌ام و به همین دلیل، چه بسا ممکن است که به اعتقاد عده ای سقوط کرده باشم.»
پس، آبشخوار هدف، همان چشمه ای است که نوشته های نادر ابراهیمی‌از ان سیراب می‌شود و این نوشیدنی حیات بخش، او را همواره زنده تر ساخته و پیش می‌برد تا در کنار چند ده پیشه تجربهء کارهای گوناگون _ حتی تجربه های موفقی در تولید مجموعه های تلویزیونی _ نوشتن برایش اصلی ترین فعالیت محسوب گردد؛ آن هم در زمانه و موقعیتی که دستانی، در آشکارا و نهان، خواستار حذف و نومید ساختنش بودند، یا کشاندنش به راههایی که دلخواهشان بود. می‌خواستند از نادر تندیسی بتراشند، سپس تحسینش کنند _ تندیس خود پرداخته نه نادر را _ سایه ای برایش مقرر سازند و در سایه اش بیاسایند و به شیوه ای که آموخته بودند، او را بپوسانند، به موریانه هایشان بخورانند، و خاکه اش را، چون غبار، با یک فوت _ باد دهان _ از خاطرهء فرهنگ این مرز و بوم، بزدایند.

اگر چنان می‌شد که بدخواهان می‌خواستند، دیگر نادری نمی‌ماند تا آثارش باشد. او، اما به راه خویش می‌رفت؛ اگر از راههای شناخته نشده، نشد، از راه هایی تازه، به سوی مقصد خود می‌شتافت. او، هم به راه و هم به دستاوردهای هر پویایی می‌اندیشد و می‌نویسد:

- « ... این کوتاهی و بلندی راه نیست که مسألهء ماست. مسأله، آن چیزی ست که ما، در امتداد این راه، برای دیگران که ناگزیر از پی ما می‌آیند، باقی گذاریم تا که طی کردنش را مختصری مطبوع، گوارا، شیرین و لذت بخش کند ... »

با همین اندیشه و بینش، امیدوار و واقع نگر، طرح هایی از زندگی ترسیم می‌کند و نماهایی از مناظر آن را می‌نمایاند که مخاطب فریب نباشد. گنجنامه می‌نگارد، اما فقط تعداد خم های نهفته در گنج و مقدار و مشخصات گوهرهای درون خم را نمی‌نویسدکه مخاطب، ناآگاه از خطرها، گنج را در چنگ خویش پندارد و خویش را به مهلکه اندازد؛ او ویژگی هر راه می‌نمایاند، سرما، گرما، توفان و بوران را توصیف می‌کند و راه های مقابله را هم می‌شمارد؛ مارها و اژدرها را می‌شناسد و سرکوب کردنشان را یاد می‌دهد؛ دیوها را ز یاد نمی‌برد و نشان دادن جای شیشهء عمر انها را. پس از آن این تأکید تلویحی را دارد که « رهنورد! گنج نیست مگر خطری که می‌کنی تا با دشواری ها در آویزی و به سوی هدف گام برداری. در چنین عرصه ای، شکست هم خود چیرگی ست؛ و گرنه، باد آوردهء گنج، نیست مگر نگون بختی و درد و رنج و « خوشبختی فردی، به تعبیری در انتظار بدبختی نشستن است.»

او، گاه در نوشته هایش، فروتنی و افتادگی را «درویشیِ دروغین» می‌شمارد؛ اما بنابر واقع بینی و آراستگی اش به سرمایهء امید، با تواضع بسیار و بی هیچ قید و پروایی، می‌نویسد که « وظیفهء من و تو این نیست که همه چیز را تغییر بدهیم و درست کنیم. وظیفهء من و تو، اعتقاد راسخ ضربه ناپذیر به این مهم است که همه چیز، بدون تردید، قابل تغییر است و از نو ساختن ..... ما باید «انکار» را رد کنیم، نه رسیدن را تعهد.»
استاد نادر ابراهیمی، با همین اعتقادات و ایمان، جمعیت جوان را، مستعدترین مخاطب، در مسیر اهداف اخلاقی و اجتماعی اش می‌شمارد، که البته این دستاوری ست از تجارب ایشان، در کار با گروه های نوجوان و جوان، در مراحلی از زندگی سیاسی و ورزشی اش.

نویسنده، در مقطعی به وادی ادبیات کودک و نوجوان، پای می‌نهد که برای نویسندگان، کار در این زمینه نه جدی شمرده می‌شد نه افتخاری داشت، شاید هم نوعی تفنن و حتی زنگ تفریح و شوخی به حساب می‌آمد. اما تجارب، اعتقادات و ایمان نویسنده، او را در این مسیر، مشوق بود و راهنما.
برای آموختن دانش، شیوه ها و فنون کار، دوره ای در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در کنار نویسندگان، هنرمندان و اندیشه ورانی که برای انتشار کتاب کودکان و نوجوانان، گرد آمده اند، طی می‌شود.

در خلال این فعالیت، چند اثر از ایشان، در همان کانون، منتشر می‌شود. پس از آن، او خویش را آمادهء خدمات بیشتری می‌بیند. از اواخر سال 1350، در دفتر کوچک ایران پژوه، همان مؤسسهء محبوب و موفق، نشست هایی با دوستان نزدیک و همفکرانش برای تشکیل یک گروه، به منظور انتشار کتاب برای کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دادند. دستاورد این نشست ها تدوین و ارائهء طرح هایی به ناشرانی مستقل بود و نخستین ثمرهء این فعالیت، از سال 1351، با همکاری یکی از معتبرترین ناشران مستقل، روانهء خط نشر گردید.

در شش سال اول فعالیت سازمان همگام، با کودکان و نوجوانان، چند ده کتاب _ تألیف و تصنیف و ترجمه _ با کیفیتی مطلوب و بهایی ارزان، در اختیار مخاطبان قرار گرفت. پشتکار، جدیت و تلاش استاد ابراهیمی، مشکلات را برطرف می‌ساخت و موانع را هموار می‌کرد. اگر حروفچینی به تأخیر می‌افتاد، متن کتاب را با دست می‌نوشتند و برای عکاسی می‌فرستادند؛ اگر تصویرگر در دسترس نبود یا بودجه ای برای تصویرگری، تمهیدی برای مصور ساختن کتابها می‌اندیشید و دست به کار می‌شد تا کار هر چه زودتر به جریان بیفتد. با همین سرمایه، این مؤسسهء کوچک و بی سرمایهء مادی، بالید و پیشرفت؛ و همین بالندگی، باعث شد تا محدودیت هایی برای فعالیت های آن اعمال گردد.

همزمان، از اعضای معدود همگام، دعوت شد تا برای رادیو _ تلویزیون هم، به انتخاب خود و بدون نیاز به ممیزی، کتاب منتشر کنید. از ابتدا گمان خوشی به این پیشنهاد نداشتند؛ اما رویء ایشان ایجاب نمی‌کرد که پاسخ منفی به چنین دعوتی دهند. تا مسئولان وقت رادیو _ تلویزیون، در تدارک نیرو، اتاق و تلفنی و منشی، برای چنین تشکیلاتی باشند، تعدادی کتاب، روانهء بازار شده بود؛ آن هم کتاب هایی که با استناد و استدلال، و روشهای علمی، منتقد همان رسانه ها بود.

کتاب هایی هم در زمینهء آموزش فیلمسازی و تصویربرداری، به بازار آمد و همزمان، عنوان و نشان دفتر انتشارات رادیو _ تلویزیون، شناخته و شالودهء انتشارات سروش ریخته شد. چنین دفتری با فعالیتی چشمگیر، نمی‌توانست از گزند و لطمه بی نصیب بماند؛ پس به دلائل و عللی، این همکاری دوام نیاورد و در زمینهء ادبیات کودک و نوجوان، فقط سه کتاب از آثار نویسندگان و مترجمان این سازمان همگام، با سرمایهء آن ناشر، در اواخر سال 1353 و اوائل سال 1354 منتشر گردید و انتشارات شسته، رفتهء سروش، تحویل مدیران منتصب شد و ...

اما سازمان همگام _ بعد هم شرکت همگام با کودکان و نوجوانان _ در اولین موقعیت مناسب، فعالیت هایش را پی گرفت و توانست به مقام ها، نشان ها، عنوان های متعددی؛ از جمله ناشر برگزیدهء ایران، ناشر برگزیدهء آسیا و ناشر برگزیدهء جهان دست یابد که چراغش فروزان باد.

به لحاظ مجموعهء فعالیت های استاد نادر ابراهیمی، در مقام نویسنده، مترجم، مؤلف مصنف، ویراستار، تصویرگر، مدرس، ناشر و مبلّغ، در این مرز و بوم، جامعهء موجود، اما بی نام و عنوانی که مشارکت در کار برای خانواده و کودک و نوجوان را به صورتی خود جوش، بر عهده دارند، بر آن شدند تا گرامیداشتی برای استاد برپا دارند. با همین عزم، حدود هفتاد نویسنده، شاعر، تصویرگر و دست اندر کار ادبیات کودک و نوجوان، در جشنوارهء کتاب کرمان، با امضای متنی، آمادگی خود را برای برپایی این گرامیداشت اعلام نمودند.
در پی این اقدام، تشکل های مردمی‌و همکاران، دوستان، خویشان و دوستداران نادر ابراهیمی، در فروردین ماه فراخوان مشارکت، برای برخی از دست اندر کاران ارسال کردند.
در پی این فراخوان، نشستی با حضور نمایندگان تشکل های مردمی‌و تعدادی از دوستان و علاقمندان، برگزار گردید که اعضای شورای برگزار کننده در آن نشست برگزیده شدند.

این شورا، در اردیبهشت ماه، فراخوان عمومی‌منتشر ساخت و حاصل فعالیت، همین همایشی است که به خواست و یاری خدا، برگزار می‌شود.
در خلال این نیم سال، صاحبنظرانی، متمرکز بر زندگی، پیشه ها و مجموعهء آثار مکتوب و تصویری و فعالیت های آموزشی استاد کار می‌کردند. دستاورد این تمرکز این بود که بنابر انبوهی، گستردگی،تنوع و تعدد این فعالیت ها و آثار، باید که در بسیاری از رشته های علمی‌و هنری، استادان، پژوهشگران، دانشجویان، مربیان و علاقمندان، به زندگی و آثار این نویسنده یِ پژوهشگرِ مدرسِ مصلحِ مبارزِ انسان، و این همسر، پدر، دوست، همکار و رفیق خوب بپردازند تا عظمت و رگه هایی از گوهرهای نهفته در این کان، آشکار و راه را برای کاویدن این معادن هموار سازد.

به اقرار دوستانی که با علاقمندی دست به کار پژوهش و تحقیق، برای نگارش و تنظیم مقاله در این همایش زدند و کارهایشان ناتمام ماند « این دنیا _ دشتی نیست که در ان گشتی بزنی و حاصل تماشا را در بیتی، قطعه ای، چکامه ای بنگاری، یا منظره ای نیست که از منظری، در قابش بنشانی و به تماشایش بگذاری یا چشمه ای نیست که از آبش بچشی و از طعم و مزه اش بگویی یا تجزیه اش کنی و مواد متشکله اش را بشماری. اینجا کهکشانی ست و جهان هایی در آن جای دارد».

بنابر چنین اقرارهایی، کاستی های این همایش را، با عنوان گرامیداشت استاد به پاس چهل سال تلاش برای اعتلای ادبیات کودکان و نوجوانان ایران، که کاری ست کوچک، بر برپاکننده هایش، ببخشند _ و ببخشید _ و در تدارک باشیم که به یاری حق، دست در دست هم نهیم _ به مهر _ و جایگاه چنین گرانقدرانی را به شیوه هایی شایسته، در عرصهء فرهنگی کشور، بشناسیم و به جهانیان بشناسانیم و این شدنی ست با این همه فرهنگمند ایران دوست و اندیشه وران تشنهء خدمت به فرهنگ این مرز و بوم و مردمانی که اعتلای میهن را در سر لوحهء اهداف خود دارند.

این زمان، مردمانی دیگر باید آغاز کنند ...
با همین دریا
و همین توفان
و همین قایق

یا حق


منبع : 7 سنگ

لیست کتاب‌های نادر ابراهیمی

ادبیات بزرگسال

1 - خانه‌‌ای برای شب
2 - آرش در قلمرو تردید (یا: پاسخ‌ناپذیر)
3 - مصابا و رویای گاجرات
4 - بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم
5 - هزارپای سیاه و قصه‌های صحرا
6 - افسانه‌ باران
7 - در سرزمین کوچک من - منتخب آثار
8 - تضادهای درونی
9 - انسان - جنایت - احتمال
10 - مکان‌های عمومی
11 - رونوشت بدون اصل
12 - درحد توانستن - شعرگونه
13 - غزل‌داستان‌های سال بد
14 - ابن مشغله - زندگینامه، جلد اول
15 - ابوالمشاغل - زندگینامه، جلد دوم
16 - فردا شکل امروز نیست
17 - براعت استهلال - از مجموعه‌ «ساختار و مبانی ادبیات داستانی»
18 - مقدمه‌ای بر فارسی‌نویسی برای کودکان
19 - مقدمه‌ای بر مصورسازی کتاب‌های کودکان
20 - مقدمه‌ای بر مراحل خلق و تولید ادبیات کودکان
21 - مقدمه‌ای بر آرایش و پیرایش کتاب‌های کودکان
22 - دور ایران در شش ساعت - گزارش دومین نمایشگاه ایرانگردی در سال ١٣۷١
23 - چهل ‌نامه‌ی کوتاه به همسرم
24 - آتشْ بدون دود - داستان بلند هفت جلدی
25 - با سرودخوان جنگ، در خطه‌ی نام و ننگ
26 - یک صعود باورنکردنی
27 - تکثیر تاسف‌انگیز پدربزرگ
28 - مردی در تبعید ابدی - براساس زندگی ملاصدرا
29 - حکایت آن اژدها
30 - بر جاده‌های آبیِ سرخ - داستان بلند ١٠ جلدی، براساس زندگی میرمَهنای دوغابی
31 - صوفیانه‌ها و عارفانه‌ها - بخشی از «تاریخ تحلیلی پنج‌هزار سال ادبیات داستانی ایران»
32 - یک عاشقانه آرام
33 - سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما می‌آمد
34 - طراحی حیوانات - طرح‌های کوثر احمدی، با گفتاری تحلیلی در باب مفاهیم و تعاریف «طرح» در هنرها
35 - الف‌با - تحلیل فلسفی ۵٠ طرح از علی‌اکبر صادقی‌ـ نقاش
36 - پیشگفتار ”کوچه‌های کوتاه” - مجموعه‌ قصه‌های کوتاه گروهی از شاگردان نادر ابراهیمی


ادبیات کودک و نوجوان

1 - کلاغ‌ها- جایزه‌ اول فستیوال کتاب‌های کودکان توکیو ژاپن، جایزه‌ اول - سیب طلایی - براتیسلاوا، جایزه‌ اول تعلیم و تربیت از یونسکو
2 - سنجاب‌ها
3 - دور از خانه - قصه برگزیده‌ی آسیا،از سوی «سازمان جهانی یونسکو» و کتاب برگزیده شورای کتاب کودک در سال ١٣٤۷
4 - قصه‌ گل‌های قالی
5 - پهلوان پهلوانان؛ پوریای ولی - کتاب برگزیده از سوی «آکادمی المپیک» همایش فردوسی و اخلاق پهلوانی ١٣٨٤، جایزه‌ بزرگ جشنواره‌ی کتاب کودک کنکور نوما، ژاپن ١٩۷٨
6 - باران - آفتاب و قصه‌ کاشی
7 - بزی که گم شد
8 - من راه خانه‌ام را بلد نیستم
9 - سفرهای دورودراز هامی و کامی در وطن
10 - پدر چرا توی خانه مانده است - از مجموعه‌«قصه‌های انقلاب برای کودکان»
11 - جای او خالی - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
12 - نیروی هوایی - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
13 - سحرگاهان همافرها اعدام می‌شوند - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
14 - برادرت را صدا کن - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
15 - برادر من مجاهد، برادر من فدایی - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
16 - جَنگ بزرگ از مدرسه‌ی امیریان - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
17 - نامه‌ی فاطمه، پاسخِ‌نامه‌ی فاطمه - از مجموعه‌ «قصه‌های انقلاب برای کودکان»
18 - مامان! من چرا بزرگ نمی‌شوم - از مجموعه «قصه‌های ریحانه خانم»
19 - روزی که فریادم را همسایه‌ها شنیدند - از مجموعه «قصه‌های ریحانه خانم»
20 - آدم وقتی حرف می‌زند چه شکلی می‌شود - از مجموعه‌ی«قصه‌های ریحانه خانم»
21 - درخت قصه ـ قُمری‌های قصه - جایزه‌ کتاب برگزیده ازسوی هیات داوران بزرگسال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جایزه‌ کتاب برگزیده ازسوی هیات داوران خردسال، ترجمه‌شده به زبان روسی در ترکمنستان
22 - عبدالرزاق پهلوان - کتاب برگزیده از سوی «آکادمی المپیک» همایش فردوسی و اخلاق پهلوانی ١٣٨٤
23 - آن‌که خیال بافت و آن‌که عمل کرد
24 - حکایت کاسه‌ی آب خنک - از مجموعه‌ «نوسازی حکایت‌های خوب قدیم برای کودکان»
25 - حکایت دو درخت خرما - از مجموعه«نوسازی حکایت‌های خوب قدیم برای کودکان»
26 - آن شب که تا سحر - از مجموعه‌ «نوسازی حکایت‌های خوب قدیم برای کودکان»
27 - قلب کوچکم را به چه کسی هدیه بدهم؟ - دیپلم افتخار نخستین نمایشگاه بین المللی تصویرگران کتاب کودک 1372
28 - مثل پولاد باش پسرم؛ مثل پولاد - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
29 - داستان سنگ و فلز و‌ آهن - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
30 - با من آشنا شو، با من دوست شو - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
31 - هستم اگر می‌روم؛ گر نروم نیستم - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
32 - راستی اگر نبودم - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
33 - کمیاب و قیمتی اما... - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
34 - مدرسه‌ی بزرگتری هم وجود دارد - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
35 - گل‌آباد دیروز؛ گل‌آباد امروز - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
36 - گل‌آباد امروز؛ گل‌آباد فردا - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
37 - فرهنگ فراورده‌های فلزی ایران - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
38 - هفت آموزگار مهربان - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»
39 - ما مسلمانان این آب و خاکیم - از مجموعه‌ «ایران را عزیز بداریم»دریافت جایزه نخست آسیایی تصویرگران کتاب کودک ١٣۷٠
40 - قصه‌ سار و سیب
41 - قصه‌ موش خودنما و شتر باصفا
42 - با من بخوان تا یاد بگیری
43 - حالا دیگر می‌خواهم فکر کنم
44 - قصه‌ قالیچه‌های شیری
45 - همه‌ گربه‌های من ١ و٢
46 - دیدار با آرزو

نمایشنامه

1 - اجازه هست آقای برشت؟
2 - وسعت معنای انتظار (سه قصه نمایشی)
3 - یک قصه‌ معمولی و قدیمی در باب جنایت


فیلم‌نامه

1 - آخرین عادل غرب
2 - صدای صحرا
ترجمه‌ها
1 - مویه کن سرزمین محبوب - ترجمه با همکاری فریدون سالک
2 - از پنجره نگاه کن - ترجمه با همکاری احمد منصوری
3 - دوست؛ کسی است که آدم را دوست دارد - ترجمه با همکاری احمد منصوری
4 - آدم آهنی - کتاب برگزیده سال ١٣٥١ از سوی شورای کتاب کودک، ترجمه با همکاری احمد منصوری

جوایز نادر ابراهیمی

نادر ابراهیمی بخاطر رمان 7 جلدی «آتش بدون دود» در سال 1377 جایزه نویسنده برگزیده بیست سال پس از انقلاب را گرفت.

فعالیت‌های او در ادبیات کودک جوایز بیشتری به خود اختصاص داده است که این جوایز به شرح زیر است:

کلاغ‌ها: جایزه اول فستیوال (جشنواره) کتابهای کودکان توکیو، ژاپن و در سال 1349 جایزه اول تعلیم و تربیت از یونسکو

دور از خانه: کتاب برگزیده‌ی شورای کتاب کودک سال 1347 و همچنین قصه برگزیده آسیا از سوی سازمان جهانی یونسکو

پهلوان پهلوانان و عبدالرزاق پهلوان: جایزه جشنواره‌ی کتاب کودک کنکونوما، ژاپن سال 1978 یا 1356. همچنین کتاب برگزیده توسط «آکادمی المپیک» در همایش فردوسی و اخلاق پهلوانی در سال 1384

قلب کوچکم را به چه کسی بدهم؟: دیپلم افتخار در اولین جشنواره‌ی بین المللی تصویرگران کتاب کودک در سال 1372

ما مسلمانان این آب و خاکیم: ‌جایزه نخست در جشنواره‌ی اسیایی تصویرگران سال 1370
ترجمه کتاب آدم آهنی، اثر تدهیوز، کتاب برگزیده‌ی شورای کتاب کودک برای نوجوانان در سال 1351

درخت قصه،‌فمری قصه: ‌جایزه‌ی کتاب برگزیده از سوی هیات داوران بزرگسال کانون پرورش فکری در سال 1371 و همچنین از سوی هیات داوران خردسال در همان سال.

آلبوم عکسهای نادر ابراهیمی