در سالگاه ششم دهه سوم صده سیزدهم ( ۱۳۳۶ ) هجری شمسی سر زمین بم شاهد ظهور بزرگ پهلوان بلبل صفتی بود که تا کنون بدین گونه زیبا در گلستانش ندیده بود .
این پهلوان بلبل صفت گلگون نفس آنچنان گوش به ندای هستی و آواز باد و باران می سپرد که صدای گریه کودکانه اش به تحریر چکاوک دستگاه همایون شبیه بود .
نام این بلبل را همچون اغلب انسانها ایرج گذاشتند .
آری ایرج بسطامی
ایرج از همان کودکی علاقه وفوری به طبیعت ـ اصالت ـ هنر ـ موسیقی و آواز داشت " استعداد ذاتی او در آواز و قدرت حنجره به آشکار در آثار او به چشم می خورد .
وی دارای صدایی سوزناک و کویری بود " همینطور که ایام زندگانی اش را در باغها و در کنار قنات روان آب همراه با چهچه پرندگان می گذراند " تحصیلاتش را هم در مقطع متوسطه دبیرستان افخم بم به انجام رسانید .
احساس در خاندان او مشترک بود .
یدالله بسطامی عموی بزرگوار ایرج که خود نیز نوازنده قهار و زبر دست تار و سه تار بود " این استعداد او را کشف کرد و پرورش داد.
ایرج سالها نزد عمویش مشغول فرا گرفتن ردیفهای آوازی در مکتب طهران سبک استاد عبدالله خان دوامی بود که سر انجام در سال ( ۱۳۵۸ ) در سن ۲۲ سالگی بار سفر بست و راهی طهران شد تا به محضر خسرو آواز ایران زمین ( استاد محمد رضا شجریان ) مشرف گردد .
تا اینکه سالهای سال گذشت و ایرج بسطامی شاگردی استاد محمد رضا شجریان را می کرد و در پیشگاه ایشان مشق آواز را به خوبی می آموخت " به حدی که از نظر تحریر مستقل شده بود .
ایرج دیگر جوان نبود او عضوی از خانواده هنرمند و بزرگ شجریان شده بود و جایگاه فرزندش راپیدا کرده بود .
سرتاسر عمر ایرج شامل غمها ـ تنهایی ها ـ ناکامی ها و نا مردمی ها بود " همانطور که خود گفته بود :
گلپونه ها نامردمی ها آتشم زد *
آری ایرج درد دلش را فقط با گلپونه ها می کرد و آنها سنگ صبورش بودند .
گلپونه ها گلپونه ها چشم انتظارم...
گلپونه ها گلپونه هاغمها مرا کشت
گلپونه ها گلپونه ها آزارآدمها مرا کشت
گلپونه ها نامهربانی آتشم زد
گلپونه ها بی همزبانی آتشم زد
گلپونه ها در باده ها مستی نمانده
جز اشک غم در ساغر هستی نمانده
ایرج بسیار فروتن بود و حتی خود را از خاک هم کمتر می دانست و شاید علت اینکه تا زمان خاموشی اش کسی نامش را نمی دانست همین بود .
او تا قبل از فوتش حتی اجازه نداد عکسش را بر روی کاست هایش درج کنند یا در موردش مقاله ای بنویسند .
عده بسیاری معتقدند که فروتنی و تواضع او از استاد محمودی خوانساری هم بیشتر بوده "
البته اهل فن به خوبی می دانند که ایرج از نظر وسعت و گستره صدایی از استادش هم به نسبت پیشی گرفته بود . "
***
ایرج در طهران به صورت موقت ساکن شد اما مشکلی که او داشت کسب در آمد و نحوه امرار معاش بود
استاد شجریان به او پیشنهاد داد که در شرکت تولید و تکثیر نوار های کاست مشغول به کار شود. دیری نپایید که به علت عدم توافق سهامداران آنجا تعطیل و مجددا ایرج بیکار گردید.
بم کانون زندگی اش بود و هیچ گاه آنرا ترک نکرد "
هر جایی را که برای زندگی بر می گزید موقتی بود و مجدد به بم باز می گشت و فقط آنجا بود که به او آرامش می بخشید تا از آواز در طبیعتش لذت ببرد .
آنچه ایرج راعذاب می داد فقدان برادرش بود که او را بسیار نا جوانمردانه از دست داد.
در اوایل انقلاب بود که انسانهای بی گناه یا کم گناه را بدلیل یک سری موارد جزئی به دار می آویختند
خانواده بزرگ بسطامی هم نام چندین قربانی بی گناه راز این انقلاب اسلامی به یادگار در دفترسوگنامه خود حک کرده است.
استاندار وقت ـ امام جمعه وقت ـ چند تن از وزیران و مسئولین وقت کشور این قول را به ایرج می دهند که برادرش را آزاد خواهند کرد ولی به ازاء آن می بایست چندین سال کنسرت برای ادارات و ارگانها بدون هیچ گونه سهم و دستمزدی اجرا کند "
او پذیرفت "
تا اینکه در سپیده دمی زنگ تلفن به صدا در آمد و صدایی نا مهربان چنین گفت :
منزل بسطامی ؟ جسد فرزندتان ...
آخ گلپونه ها نا مهربانی آتشم زد
الهی نفرین ایرج گریبانتان را بگیرد که با او چنین بد عهدی کردید .
پسینی الوداع کردیم و رفتیم
دل از دلبر جدا کردیم و رفتیم
پسینی که عروسی دلم بود
میون آتش سوزان دلم بود
همین جوری که می سوزم بسوزی کفــن بهـــــــــر عزیزونت بــدوزی
... ای روزگاران
ایرج تصمیم گرفته بود که دیگر نخواند . باز هم به گوشه خانه اش پناه آورد
مشکلات او بیش از اینها بود.وی چندین بار در طهران پایش به دادگاه و کلانتری کشیده شده بود .
زیرا او را منع کرده بودند که بخواند یا زیبا بخواند " نمیدانم !
آری ایرج پیش از این زیر آوار قلب ما شده بود
حق او را خیلی از این به ظاهر هنرمندان پایتخت خوردند و ما در خواب بودیم"
آه
ایرج در زمینه تلفیق شعر و موسیقی تخصص فوق العاده ای داشت و من علت استادی اش را بیشتر در همین می دانم .
آثار او بطور میانگین هر دوسال یکبار ظهور می کردند" اما بی نظیر
وی در اواخر " خسته از گردش ایام خانه نشین شد و گاهی اوقات هم به روستاهای نزدیک بم می رفت و
مردم کشاورزپیشه را در سایه درختی جمع می کرد و برایشان دشتی ـ بختیاری ـ شوشتری... می خواند و چه زیبا گلی جان را می خواند :
ا ز چشم تو خواندم گلی جان
ا فسانه های آشنا گلی جان
خوردم فریب چشم تو گلی جان
آفرین گلی جان ای گلی جان
***
آری گلی جان را می خواند"مانند سی سال پیش "اما خسته تر
***
تا اینکه
سحر گاه جمعه پنجم دیماه سال یکهزار و سیصد و هشتاد و دو " ایرج بسطامی این پهلوان بلبل صفت با سی و پنج هزارگل سرخ درگلستان ارگ بم" غزل فراق را هم خوانی کردند "
( بلبلی جان داد و گل پژمرد . گلستان شد خراب )
جایشان سبز " روحشان شاد" یادشان گرامی باد
